23. febrúar. 2006 12:08
Undanfarin ár hafa jarðir á Vesturlandi verið að seljast tiltölulega fljótt eftir að þær fara í sölu og verð hefur stigið mikið og í mörgum tilfellum um tugi prósenta á fáum misserum. Landeigendur hafa margir nýtt sér hækkandi verð og aukna eftirspurn og selt. Svo virðist sem það skipti kaupendur litlu máli hvort búskapur sé stundaður á jörðunum eða ekki, heldur vega ýmis önnur atriði þyngra fyrir væntanlega kaupendur, svo sem veiðihlunnindi, nettengimöguleikar, möguleikar til afþreyingar og fl.
Af þessu leiðir að áhyggjur þeirra sem bera hag hefðbundins landbúnaðar fyrir brjósti eru miklar þar sem afkoma af venjulegum búum í landbúnaði getur ekki með nokkru móti keppt lengur við arðinn af þeim peningum sem fjársterkir aðilar eru tilbúnir til að greiða bændum og jarðaeigendum fyrir land.
Á ráðstefnu um framtíð Vesturlands, sem fram fór á Bifröst fyrir skömmu, lýsti Guðný H. Jakobsdóttir, formaður Búnaðarsamtaka Vesturland þeirri skoðun sinni að forða þurfi dreifbýlinu frá því að verða að eins konar nýlendu fjármagnseigenda og ef fólk vildi áfram sjá blómlegt mannlíf í sveitum þá væri staðbundið eignarhald nauðsynlegt og best til þess fallið að tryggja landbúnaði og byggð í dreifbýli sæmilega umgjörð. Þrátt fyrir þessa skoðun Guðnýjar eru það lögmál markaðarins sem ráða. Fjársterkir aðilar kaupa jarðir væntanlega með það fyrir augum að landverð eigi eftir að hækka enn frekar á komandi árum, sérstaklega innan ákveðinnar fjarlægðar frá höfuðborgarsvæðinu.
Hlunnindi vega þyngst
Til að forvitnast lítillega um þróunina í sölu jarða á Vesturlandi var haft samband við Magnús Leopóldsson, fasteignasala hjá Fasteignamiðstöðinni, en hann hefur sérhæft sig í sölu bújarða í allmörg ár. Hann segir framboð af jörðum á Vesturlandi vera fremur lítið um þessar mundir og yfirleitt seljist eignir fljótt eftir að þær eru skráðar til sölu. Magnús segir jarðaverð t.d. í Borgarfirði hafa hækkað hlutfallslega mikið á stuttum tíma. “Líklega hefur jarðaverð verið vanmetið en samhliða mikilli hækkun fasteignaverðs á höfuðborgarsvæðinu á síðustu árum hefur það aðlagast þeirri þróun og jarðir því hækkað í verði um marga tugi prósenta á tiltölulega skömmum tíma. Það er meiri eftirspurn en framboð á jörðum og þá hækkar verðið eðli málsins samkvæmt,” segir Magnús. Hann segir kaupendur í flestum tilfellum vera að leita eftir jörðum án þess að ætla sér að hefja þar hefðbundinn búskap. Jarðir þar sem hefðbundinn búskapur er stundaður eru ekki endilega þær sem eru að koma í sölu um þessar mundir. “Best gengur að selja jarðir sem hafa einhver hlunnindi og þá helst í veiði. Kaupendur eru að leita eftir nálægð við laxveiðiár eða silungsveiði í ám eða vötnum. Einnig eru kaupendur að leita eftir ýmsum öðrum kostum og vegur landfræðileg staðsetning mikið og umhverfið. Þá hafa samgöngur mikið að segja sem og ásett verð, möguleiki á hitaveitu og aðstæður t.d. til að skipuleggja sumarbústaðabyggð á svæðinu. Nálægð við golfvöll er einnig mikilvægur þáttur fyrir marga sem og aðra þjónustu svo sem verslun, sund, nettengimöguleikar og fleira. Almennt seljast allar jarðir séu þær verðlagðar skynsamlega út frá markaðnum hverju sinni,” sagði Magnús að lokum.
Gríðarleg fækkun hefur orðið á jörðum þar sem hefðbundinn búskapur er stundaður. Dæmi er um að í einni sveit á Vesturlandi hafi kúabúum á einum áratug fækkað úr 20 niður í 3. Þau bú sem eftir eru hafa hinsvegar að meðaltali stækkað. Þrátt fyrir það má gera ráð fyrir því að jörðum þar sem stundaður er hefðbundinn búskapur t.d. á sunnanverðu Vesturlandi muni enn fækka ef eftirspurn eftir jörðum verður áfram með sama hætti og verið hefur að undanförnu. Viðmælendur blaðsins sem ganga hvað lengst í lýsingum sínum á þessu ástandi kveða svo sterkt að orði að á næstu árum verði Borgarfjarðarhérað orðið að einni risastórri frístundabyggð þar sem hefðbundinn búskapur verði einungis stundaður af nokkrum bændum sem meta starf sitt út frá öðrum gildum og forsendum en fjárhagslegum.